Việc chuyển đổi từ xe xăng/dầu sang xe điện được xem là tất yếu, như cách smartphone soán ngôi điện thoại nghe gọi. Thế nhưng, bên cạnh những trải nghiệm đầy hứa hẹn, xe điện vẫn có những góc khuất.
Mặt ngửa của xe điện
Năm 2021, người ta gọi Elon Musk là kẻ “lạc quan quá đáng” khi ông tuyên bố sẽ đưa Tesla Model Y trở thành mẫu xe bán chạy nhất thế giới. Tháng 05/2023, Musk “nhảy múa” biến lời tuyên bố thành hiện thực. Chiến thắng này thể hiện điều gì? Để trả lời, ta cần quay về thời điểm 2008, khi Tesla Roadster ra mắt – chiếc xe thể thao chạy điện đầu tiên trên thế giới. Roadster có ngoại hình như bước ra từ phim khoa học viễn tưởng, cùng khả năng tăng tốc đủ sức khơi gợi cảm xúc liều lĩnh trong mọi tay đua. Rõ ràng ở mức giá 100.000 USD, Roadster không phải chiếc xe phổ thông dành cho số đông, nhưng đã đặt nền móng vững chắc cho sự thành công vĩ đại của Tesla sau này.
15 năm kể từ khi Roadster ra mắt, cũng chừng đó năm xe điện trải qua hành trình biến đổi ngoạn mục để “bình dân hoá” phương tiện di chuyển phổ biến của con người. Trong tổng số 78,50 triệu ô tô tiêu thụ trên toàn cầu năm 2022, xe điện chiếm 10%, tương đương gần 8 triệu xe. Không còn là món đồ hiệu dành cho dân nhà giàu hay giới công nghệ, làn sóng xe điện đã lan tới những người cần chi tiêu hợp lý, bởi chi phí sạc điện rẻ hơn đổ xăng. Năm dài tháng rộng, tiết kiệm cũng khá nhiều. Với năng lực sản xuất vượt trội, định hướng chiến lược tập trung vào doanh thu, Tesla vẫn đang nung nấu nhiều kế hoạch giảm giá, để hút phân khúc khách hàng lần đầu mua xe điện về phía mình.
Thị phần xe điện đang lên khắp Bắc Mỹ, Châu Âu, đặc biệt Trung Quốc. Việt Nam không thể nằm ngoài xu hướng đó trong tương lai gần. VinFast đã giới thiệu dải sản phẩm hoàn chỉnh cho nhiều phân khúc giá khác nhau. Porsche Taycan đã lăn bánh. Audi, BMW, Mercedes cũng nhập cuộc. Mảng xe điện phổ thông bắt đầu nhộn nhịp với sự xuất hiện của Wuling, Geely, BYD Trung Quốc; Ioniq, Kia Hàn Quốc; Toyota Nhật Bản. Bốn cường quốc ô tô thế giới cũng đã điểm danh xe điện tại Việt Nam. Tuy nhiên, xe điện vẫn còn mặt sấp khiến nhiều người sấp mặt.
Mặt sấp của xe điện
Thông tin bên dưới dành cho người yêu môi trường, người phấn khích với chế độ tự lái, người tiên phong trải nghiệm xe điện.
- Xe điện “giải cứu” môi trường hay đặt ra những thách thức sống xanh mới?
Một số chuyên gia cho rằng xe xanh phải chạy bằng nguồn điện sạch, tức những nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời. Hiện nay việc cung cấp điện cho xe từ nguồn năng lượng sạch vẫn rất hạn chế. Hơn nữa, các trạm điện gió, điện mặt trời tạo ra tiếng ồn và tác động tiêu cực lên môi trường tự nhiên, đặc biệt đối với động vật nhạy cảm như loài chim. Điều này đặt ra thách thức trong việc tạo ra năng lượng sạch mà không gây tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.
Ngay cả khi có nguồn điện sạch, câu hỏi vẫn là liệu xe xanh có thực sự xanh? Quá trình sản xuất xe, chế tạo pin vẫn đòi hỏi khai thác nhiều nguồn tài nguyên khoáng sản quý hiếm. Bài toán xử lý pin hỏng hóc, bãi thải pin cũ vẫn chưa có lời giải.
- Xe điện hàm chứa công nghệ hiện đại có chức năng tự lái, nhưng lái đi đâu?
Năm 2022, tổ chức tiêu dùng Which? tiến hành khảo sát 50.000 tài xế tại Vương quốc Anh và phát hiện xe điện dễ gặp lỗi, sự cố, hỏng hóc hơn so với xe động cơ đốt trong. Các lỗi của xe điện chủ yếu đến từ hệ thống phần mềm. Chức năng tự lái càng thông minh, con người càng dễ “ngủ quên” trên vô lăng. Với xu hướng phát triển chóng mặt của xe điện, nhiều hãng xe rút ngắn khâu nghiên cứu và phát triển, nhưng đắp rất nhiều công nghệ vào chiếc xe để gây tiếng vang, tạo lợi thế cạnh tranh. Kết quả dễ thấy: xe liên tục gặp lỗi vận hành khi chạy thực tế trên đường. Con người nhức đầu, chóng mặt uống thuốc vài ngày là khoẻ. Con xe không dễ trị như thế.
- Khi một hãng xe điện ngưng hoạt động vì hết pin, ai là người chịu thiệt hại?
Trái với những gì mọi người thường nghĩ, thị trường xe điện lớn nhất thế giới không phải Mỹ mà là Trung Quốc. Quốc gia này tiêu thụ hơn một nửa xe điện trên toàn cầu. Năm 2019, Trung Quốc có 486 hãng xe điện đăng ký hoạt động. Con số này giảm còn 100 vào năm 2023.
Sự cạnh tranh quyết liệt khiến những hãng xe yếu kém dần bị loại bỏ, nhưng sản phẩm họ kinh doanh vẫn còn ở đó. Hầu hết các sự cố của xe điện cần được xử lý bởi đội ngũ chuyên nghiệp chứ không đơn thuần chạy xe vào gara ven đường, hay nhờ một thợ máy tới nhà ngó qua. Khi một hãng xe điện đóng cửa, những hệ luỵ bắt đầu mở ra: pin, trạm sạc, phụ tùng thay thế mua ở đâu? Cập nhật phần mềm như thế nào? Đây là một vài rủi ro những người tiên phong mua xe điện cần phải lường trước.
Thay lời tạm kết
Một chiếc ô tô (điện) với người này như món đồ hàng, với người khác là phương tiện kiếm sống. Người ta không trông chờ xe điện giảm giá để mua, mà mong đợi thời gian sạc ngắn lại, quãng đường di chuyển dài hơn. Đặc biệt, khi các hãng xe có thể liên kết trạm sạc, giao tiếp với nhau bằng một ngôn ngữ pin, khi đó, mua xe điện hay mua xe xăng, chỉ còn là vấn đề kiểu dáng và giá. Mua đúng xe, sai thời điểm cũng mệt. Đúng xe đúng thời điểm, chắc phải chờ bạc râu.
